شِعرية الأصوات في ديوان ابن زيدون
DOI:
https://doi.org/10.36394/jhss/17/2B/3الكلمات المفتاحية:
المتلقّظ، الصّوت، الخطاب، الإيقاع، الذّات، الذّاتية، التّكرار، الجِناسالملخص
إنّ الذي نقدر على الجزم به أنّ ما ركبه الشّاعر من صور صوتية كثيرة هي في نظرنا خُطّة خِطابية. فالأنا المتلفّظ يتصرّف في المُعْطى اللّغوي فيلفت الأسماع إلى القوافي والتّماثل الصّوتي مثلا. ويلحّ على الظّواهر المولّدة للإيقاع والمحدثة لبهجة صوتية.
إذن يبدو أنّ شعر ابن زيدون غلبت عليه النّزعة الشّفوية. وقد تجلّت في تواتر التكرار والتّوازي. ورغم أنّ "جاكبسون" يؤكّد أنّهما يميّزان كلّ كلام شعريّ فإنّنا نوافق زمتور حين يلحّ على أنّها عناصر نصّانية مرتبطة بعملية التّصويت. L’exercice de la voix.
المراجع
** ابن زيدون " ديوان ابن زيدون ورسائله "شرح وتحقيق علي عبد العظيم، دار نهضة مصر للطّبع والنّشر، القاهرة، (د.ت).
المراجع باللّسان العربيّ:
- ابن بسام أبو الحسن (1997)" الذّخيرة في محاسن أهل الجزيرة " حقّقه إحسان عباس، الدار العربية للكتاب، ليبيا- تونس.
- ابن جعفر قدامة (1958)" نقد الشّعر ": تحقيق وشرح عيسى ميخائيل سابا، المطبعة البُولْسية بيروت.
- ابن خلكان أبو ثعلب (2005) "وفيات الأعيان وأنباءأبناء الزّمان"، حقّقه إحسان عبّاس، دار صادر، بيروت.
- ابن رشيق (2001):» العمدة «تحقيق محمّد عبد القادر عطا "دار الكتب العلمية، بيروت.
- ابن سلاّم الجمحي (2001): "طبقات الشّعراء "دار الكتب العلمية - بيروت.
- ابن طبابا عباس (2005) "عيار الشّعر" شرح وتحقيق عباس عبد السّتار، دار الكتب العلمية، بيروت.
- الآمدي أبو القاسم (1961) "الموازنة بين شعر أبي تمام والبحتري" تحقيق السّيد أحمد صقر. دار المعارف، مصر.
- بنّيس محمّد (1989) "الشّعر العربي الحديث: بنياته وإبدالاتها" دار توبقال للنشر، المغرب.
- الخبو محمّد (1995) "مدخل إلى الشّعر العربي الحديث" دار الجنوب للنشر. تونس.
- جعفورة محمّد المعز (2011) "من التشكّل النّحوي إلى التشكّل الإيقاعي "مجلّة " موارد" لكليّة الآداب والعلوم الإنسانية بسوسة. تونس عدد9.
- الجرجاني عبد العزيز (2006) "الوساطة بين المتنبي وخصومه "تحقيق وشرح محمّد أبو الفضل ابراهيم وعلي محمّد البجاوي، المكتبة العصرية- بيروت.
- حيزم أحمد (2016) "التحوّلات الشّعرية في أغاني الحياة: الوحدات التّعبيرية الموقّعة " ضمن كتاب " من شعرية اللّغة إلى شعرية الخطاب" ابن النديم للنشر والتوزيع. الجزائر.
- الرّوبي ألفت كمال (1983) "نظرية الشّعر عند الفلاسفة المسلمين." دار التنوير للطباعة والنشر بيروت - ط 1.
- الطرابلسي محمد الهادي (2006) "التوقيع والتطويع" دار محمد علي للنشر. تونس.
- عبيد حاتم (2005) " التكرار وفعل الكتابة في الإشارات الإلهية لأبي حيان التوحيدي "كلّية الآداب بصفاقس. تونس.
- القرمادي ومحمّد الشاوش ومحمّد عجينة (1985) "دروس في الألسنية العامّة " الدار العربية للكتاب. تونس.
- القرطاجني حازم (2008) "منهاج البلغاء وسراح الأدباء" سلسلة الذاكرة الحيّة. الأعمال الكاملة للدكتور محمد الحبيب ابن الخوجة. الدار العربية للكتاب. تونس.
الترجمة الحرفية (الصوتية) للمراجع العربية
Transliteration
Almasadir wa Almaraj'e:
Masdar:
**Ibn Zaidoun "diwaan Ibn Zaidoun wa rasa'iluh" sharh wa tahqeeq Aly Abdelatheem, dar nahdat misr liltab'ae walnashr Alqahirah (d.t) Almaraj'e billisan Al'araby:
- Ibn Bassam, Abu Alhassan (1997) "aldhakhirah fi mahasen 'ahl aljazirah", haqqaqahu Ihsan Abbas, aldar al'arabiah lilkitab, Libia - tunis.
- Ibn J'aefar, Qudamah (1958) "naqd alsh'er": tahqeeq wa sharh Essa Mikha'eel Saba. Almatba'ah albulisiyah, Bairout.
- Ibn Khillikan, Abu Th'alab (2005) "wafayat al'a'ayan wa'anbaa' abnaa' alzaman" haqqaqahu Ihsan Abbas, dar sadir, Bairout.
- Ibn Rasheeq (2001): "al'omdah" tahqeeq Muhammad Abdelqadir Ata, dar alkutub al'ilmiah - Bairout.
- Ibn Sallam Aljumahy (2001): "tabaqat alshu'ara'a", dar alkutub al'ilmiah - Bairout.
- Ibn tabataba, Abbas (2005), "eyar alsh'er" sharh wa tahqeeq Abbas Abdelsattar, dar alkutub al'ilmiah, Bairout.
- Alamidy, Abu Alqassim (1961), almuwaazanah bayna sh'er Abi Tammam wa Albuhtury, tahqeeq Alsayed Ahmad Saqr. dar alma'arif, misr.
- Binnis, Muhammad (1989) "alsh'er al'araby alhadeeth: binyatuh wa 'Ibdalatuha", dar toubqal lilnashr, Almaghrib.
- Alkhibbou, Muhammad (1995) "madkhal 'ilaa alsh'er al'araby alhadeeth" dar aljanoub lilnashr. Tunis.
- J'afar, Muhammad Almu'ezz (2011) "min altashkeel alnahwy 'ilaa altashkeel al'iqa'ey", majallat "mawarid" likulliat aladab wal'uloum al'insaniah bi Susah. Tunis 'adad 9.
- Aljurjaany, Abdul'aziz (2006), "alwasatah bayna Almutanabby wa khusoumuh". tahqeeq wa sharh Muhammad Abu Alfadl Ibrahim wa Aly Muhammad Albijawy, almaktabah al'asriyah, Bairout.
- Haizam Ahmad (2016) "altahawulat alsh'eriah fi 'aghani alhyat: alwahadat alt'abiriah almuwaqq'ah" dimn kitab "min sh'eriat allughah 'ilaa sh'eiriat alkhitab" Ibn Alnadim lilnashr waltawz'e. Aljazay'ir.
- Alrouby, Olfat Kamal (1983), "nathariat alsh'er 'end alfalasifah almuslimeen". dar altanweer liltiba'ah walnashr, Bairout - t. 1.
- Altarabulsy, Muhammad Alhady (2006), "altawqie waltatwe'e" dar Muhammad Aly lilnashr. Tunis.
- Obaid, Hatim (2005) "altakrar wa fi'el alkitabah fi al'isharat al'ilahiah li Abi Hayyan Altawhidy" kulliyat al'adab bi Safaqis. Tunis. 16- Alqarmady, wa Muhammad Alshawish, wa Muhammad Ajeenah, (1985) "durous fi alalsuniyah al'ammah" aldar al'arabiah lilkitab. Tunis.
- Alqurtajanny, Hazim (2008), "Minhaaj Albulagha'a wa Siraaj Al'udaba'a" silsilat aldhaakirah alhayah. al'a'amal alkamilah lilduktour Muhammad Alhabeeb Ibn Alkhoujah. dar alkitab al'arby. Tunis.
المراجع باللّسان الأعجميّ:
Argod Dutrad.F. (1996) « Eléments de phonétique appliquée » » Armand Colin. Paris,
Barrucand . M (2012 )« Les sonorités vocaliques ;éléments submorphémiques du discours musical en poésie « Miranda ( online) ; 7 ; connection on 2017
https://doi.org/10.4000/miranda.4206
Bravo. F. (2010) « Poétique de l'ordinaire. les autres figures du discours « Bulletin hispanique 112-2 / mise en ligne 1 /6/ 2013
https://doi.org/10.4000/bulletinhispanique.1160
Bureau.C.( 1976 )« Linguistique fonctionnelle et stylistique objective » PUF.Paris
Chiss.J.L., Filliolet J, Maingueneau D. (2001) « Introduction à la linguistique française. T.2 : syntaxe, communication, poétique » Hachette supérieur .Paris
Deguy M. (1974) « Figures du rythme, rythme des figures » In : « Langue française » sept., n° 23.
https://doi.org/10.3406/lfr.1974.5680
Delbouille. P(1967). « La valeur suggestive des sonorités » In : Le vers français au 20ème siècle » Actes publiés par Monique. P. Librairie C. Klinksieck,Paris
Dessons G.( 1996) « Introduction à l'analyse du poème » Dunod, Paris.
Détrie.C : (2001 ) » Du sens, dans le processus métaphorique « honoré champion, Paris,
. Jakobson. R et Levi-Strauss.C.( 1962) « Les chats » de Charles Baudelaire. In l'homme. T. 2 n° 1. Doi 10. 3406 - hom. 366446
https://doi.org/10.3406/hom.1962.366446
Mehiri A.( 1973) « Les théories grammaticales d'Ibn JINNI » publication de l'université de Tunis
Meschonnic H. (1995) « Les états de la poétique » P.U.F. paris
Meschonnic H. (1982) « Critique de rythme » éd. Verdier..Paris
Meschonnic H. (1974) « Fragments d'une critique du rythme » In " Langue française" sept., n° 23 .Paris
https://doi.org/10.3406/lfr.1974.5679
Jaffré.J.( 1974 ) " prosodie et signification « In « langue française » sept n°23. Paris
https://doi.org/10.3406/lfr.1974.5688
Tamine.J.G., Molino.J.( 1987 )« Introduction à l'analyse de la poésie » P.U.F. Paris
Turner C ; K: (2017) « A principle of Intentionality « journal list / front psychol V8 :pmc s2 95140.
https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.00137
Zumthor .P( 1983) « Introduction à la poésie orale » éd. Seuil Paris,